Bannock – tradycyjny chleb z Wysp Brytyjskich i jego historia

Bannock to jeden z najstarszych chlebów Wysp Brytyjskich, którego historia sięga czasów neolitycznych. Pierwotnie wytwarzany był przez Celtów z jęczmienia i owsa – zbóż doskonale przystosowanych do surowego klimatu Szkocji. Najwcześniejsze wzmianki o bannock pochodzą z VIII wieku, kiedy to szkoccy górale przygotowywali go na rozgrzanych kamieniach. Nazwa wywodzi się od gaelickiego słowa bannach, oznaczającego po prostu płaski chleb.

Premium mrożonki ręcznie robione z dostawą w 24h na terenie całej Polski!

Zamów teraz

W średniowieczu bannock stał się podstawowym elementem diety mieszkańców północnej Brytanii, szczególnie w Szkocji i północnej Anglii. Przygotowywano go z tego, co było dostępne – często z dodatkiem grochu, fasoli czy nawet kory drzew w czasach głodu. Dla szkockich klanów górskich bannock był nie tylko pożywieniem, ale również symbolem przetrwania w trudnych warunkach.

Regionalne odmiany i ewolucja przepisu

Wraz z upływem wieków bannock ewoluował, przyjmując różne formy w poszczególnych regionach Wielkiej Brytanii:

• Selkirk bannock z pogranicza szkockiego – bogatsza wersja z dodatkiem masła i rodzynek, popularna od XIX wieku
• Pitcaithly bannock – słodka odmiana z migdałami i skórką cytrusową z regionu Perthshire
• Shetland bannock – wariant z wysp Shetlandzkich, często z dodatkiem kminu
• Staffordshire oatcake – cieńsza, bardziej naleśnikowa wersja popularna w środkowej Anglii

W Irlandii rozwinęła się odmiana znana jako soda farls, przygotowywana z dodatkiem sody oczyszczonej zamiast drożdży. W Walii podobny chleb nazywano bara planc.

„Bannock był dla Szkotów tym, czym dla Anglików chleb pszenny – podstawą wyżywienia, symbolem domu i przetrwania” – pisał szkocki historyk kulinarny F.M. McNeill w 1929 roku.

Kulturowe znaczenie bannock wykracza poza aspekt kulinarny. Podczas szkockich świąt, takich jak Hogmanay (szkocki Nowy Rok) czy Beltane (święto początku lata), specjalne odmiany bannock były częścią rytuałów i celebracji. Tradycyjny bannock Beltane przygotowywano z dziewięcioma wypukłościami symbolizującymi dziewięć świętych wzgórz Szkocji.

W XXI wieku bannock przeżywa renesans jako element slow food i powrotu do tradycyjnych metod wypieku. Współcześni piekarze eksperymentują z dodatkami takimi jak zioła, nasiona czy suszone owoce, jednocześnie zachowując prostotę i autentyczność tego historycznego wypieku.

Przepis i przygotowanie tradycyjnego bannock

Składniki i proces przygotowania

Tradycyjny szkocki bannock wymaga zaledwie kilku podstawowych składników, co czyni go idealnym chlebem do szybkiego przygotowania:

• 300 g mąki pszennej (można zastąpić częściowo mąką owsianą dla autentycznego smaku)
• 1 łyżeczka soli
• 2 łyżeczki proszku do pieczenia
• 50 g masła (zimnego, pokrojonego w kostkę)
• 180-200 ml maślanki lub kefiru
• Opcjonalnie: 1 łyżka miodu lub cukru

Krok po kroku instrukcja wypieku:

1. Wymieszaj wszystkie suche składniki w dużej misce.
2. Wgnieć zimne masło w mąkę palcami, aż powstanie struktura przypominająca kruszonkę.
3. Stopniowo dodawaj maślankę, mieszając nożem, aż ciasto zacznie się formować.
4. Wyłóż ciasto na lekko oprószoną mąką powierzchnię i delikatnie zagnieć – unikaj nadmiernego wyrabiania, które sprawi, że bannock będzie twardy.
5. Uformuj placek o grubości około 2-3 cm.
6. Piecz zgodnie z wybraną metodą (patrz poniżej).

Tradycyjne metody wypieku i współczesne warianty

Bannock można przygotować na kilka sposobów, każdy nadaje mu nieco inny charakter:

Na patelni żeliwnej:

Ta metoda jest najbliższa tradycyjnemu szkockiemu wypiekowi. Rozgrzej patelnię żeliwną na średnim ogniu, posmaruj ją odrobiną masła i piecz bannock przez 6-8 minut z każdej strony, aż uzyska złotobrązowy kolor i będzie sprężysty w dotyku.

W piekarniku:
Rozgrzej piekarnik do 200°C. Umieść uformowany placek na blasze wyłożonej papierem do pieczenia. Piecz przez 20-25 minut, aż wierzch będzie złocisty, a spód lekko chrupiący.

Popularne dodatki smakowe:

• Rodzynki i cynamon dla słodkiej wersji
• Suszone zioła (rozmaryn, tymianek) i ser dla wytrawnej odmiany
• Nasiona (słonecznik, dynia, siemię lniane) dla wersji pełnoziarnistej
• Suszone owoce (żurawina, morele) i orzechy dla bogatszego smaku

Współczesne interpretacje często zawierają dodatki takie jak ser cheddar, suszone pomidory czy oliwki, co nadaje temu tradycyjnemu chlebowi śródziemnomorski akcent. Bannock świetnie sprawdza się jako podstawa do kanapek lub dodatek do zup i gulaszów. Przechowuj go w szczelnym pojemniku do 3 dni lub zamroź porcje, aby zachować świeżość na dłużej.